Σάββατο 27 Νοεμβρίου 2010
Η ΜΥΤΗ του Νικολάι Γκόγκολ
Paulo Szot in The Nose photo by Sara Krulwich
Η "Mύτη" (1835) του Γκόγκολ αποτελεί οριακή περίπτωση αλληγορικής φανταστικής αφήγησης. Στο διήγημα αυτό μια μύτη αποσπάται από τον κάτοχό της, ζει μια ανεξάρτητη ζωή και μετά από ένα διάστημα επιστρέφει στη θέση της. Σε αντίθεση με την εμφάνιση του φαντάσματος της ζητιάνας στο διήγημα του Κλάιστ, που προκαλεί τρόμο στα πρόσωπα του έργου, εδώ η εξαφάνιση της μύτης δεν προκαλεί καμιά έκπληξη, αλλά γίνεται αποδεκτή σαν κάτι φυσικό, που μπορεί να συμβεί στον καθένα. Το στοιχείο αυτό, της μη-έκπληξης, το συναντούμε συνήθως στα μαγικά παραμύθια. Εκεί, ωστόσο, το υπερφυσικό τοποθετείται σε ένα μυθικό κόσμο, όπου τα πάντα επιτρέπονται και δεν προκαλούν ανησυχία, ενώ στο διήγημα του Γκόγκολ το υπερφυσικό συμβαίνει στην καθημερινή μας πραγματικότητα. Το κείμενο υποβάλλει αρχικά μια αλληγορική ερμηνεία του αλλόκοτου συμβάντος της μύτης, σχετικά με το γεγονός ότι ένας καθωσπρέπει άνθρωπος δεν μπορεί να μην έχει μύτη. Η αλληγορία όμως αυτή δεν ολοκληρώνεται. Η σημασία του συμβάντος της αποκόλλησης της μύτης, όπως υποστηρίζει και ο αφηγητής στο τέλος του διηγήματος είναι ουσιαστικά η μη-σημασία του.
Η "Μύτη" αναγγέλλει ουσιαστικά τη λογοτεχνία του υπερφυσικού του 20ου αιώνα, που συγκροτείται με βάση μια ιδιαίτερη λειτουργία του παραλόγου, τελείως διαφορετική από τις παραδοσιακές φανταστικές αφηγήσεις. Στο διήγημα του Κλάιστ το παράλογο, η εμφάνιση του φαντάσματος, παρεμβαίνει σε έναν ισορροπημένο, κανονικό κόσμο και δημιουργεί μια εφιαλτική ατμόσφαιρα καθώς ανατρέπει τους νόμους της ανθρώπινης λογικής. Αντίθετα, στο διήγημα του Γκόγκολ ο πραγματικός κόσμος παρουσιάζεται το ίδιο αλλόκοτος όσο και το υπερφυσικό συμβάν, το οποίο δεν προκαλεί καμιά έκπληξη για το λόγο ότι εμφανίζεται να αποτελεί μέρος της παράλογης πραγματικότητας του κόσμου.
«Χάριν αξιοπρεπείας ο Ιβάν Γιακόβλεβιτς έβαλε μια ρόμπα πάνω από την πουκαμίσα του, κάθισε στο τραπέζι, έβαλε λίγο αλάτι, καθάρισε δυο κρεμμύδια, πήρε ένα μαχαίρι και με εξαιρετικά σοβαρό ύφος άρχισε να κόβει το καρβέλι. Κόβοντάς το στη μέση κοίταξε μέσα και προς μεγάλη του έκπληξη είδε κάτι άσπρο. Το έβγαλε προσεκτικά με το μαχαίρι του και το πάτησε με το δάκτυλό του. "Είναι σκληρό..." σκέφτηκε, "τι στο καλό μπορεί να είναι;"
Το πίεσε με τα δάκτυλά του και το έβγαλε -μια μύτη!... Στη θέα της τα χέρια του κρεμάστηκαν, ύστερα έτριψε τα μάτια του και ξανακοίταξε το αντικείμενο: ναι, μια μύτη, δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία, και μάλιστα του φαινόταν σαν να την ήξερε. Μια έκφραση φρίκης απλώθηκε στο πρόσωπο του Ιβάν Γιακόβλεβιτς. Όμως αυτή η φρίκη δεν ήταν τίποτα σε σύγκριση με την αγανάκτηση που κατέλαβε την κυρία σύζυγό του.
"Από πού έκοψες αυτή τη μύτη, χασάπη;" έσκουξε, κιτρινίζοντας από την οργή της. "Ρεμπεσκέ! Μπεκρούλιακα! Εγώ η ίδια θα το αναφέρω στην αστυνομία. Εγκληματία με δίπλωμα! Κιόλας τρεις άνθρωποι μού 'χουν πει ότι τους τράβηξες τόσο δυνατά τις μύτες ενώ τους ξύριζες, ώστε είναι θαύμα που αυτές είναι ακόμα στη θέση τους."»
Πρώτη εκπομπή: 26 Δεκεμβρίου 1991
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ Μάνος Βενιέρης,
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Δανάη Ευαγγελίου,
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Μάνος Βενιέρης,
Παίζουν οι ηθοποιοί: Γιώργος Χριστόπουλος, Γιώργος Μούτσιος, Γιώργος Παληός, Αγγελος Γεωργιάδης, Ελένη Κριτή, Κώστας Μανιατάκης, Μάνθος Ράπτης, Μαρία Μπονίκου, Γιώργος Σαλτόγλου, Αντώνης Τρικαμινός
Υπόθεση: Στις 25 Μαρτίου, ο κουρέας Ιβάν Yakovlevich, βρίσκει μια μύτη στο ψωμί του κατά τη διάρκεια του πρωινού. Με τρόμο αναγνωρίζει αυτή τη μύτη, πως είναι ενός από τους τακτικούς πελατές του, του Collegiate Assessor Kovalyov (γνωστού ως 'Major Kovalyov'. Προσπαθεί να την ξεφορτωθεί ρίχνοντας την στο ποταμού Νέβα, αλλά πιάνεται από έναν αστυνομικό.
Η "Mύτη" (1835) του Γκόγκολ αποτελεί οριακή περίπτωση αλληγορικής φανταστικής αφήγησης. Στο διήγημα αυτό μια μύτη αποσπάται από τον κάτοχό της, ζει μια ανεξάρτητη ζωή και μετά από ένα διάστημα επιστρέφει στη θέση της. Σε αντίθεση με την εμφάνιση του φαντάσματος της ζητιάνας στο διήγημα του Κλάιστ, που προκαλεί τρόμο στα πρόσωπα του έργου, εδώ η εξαφάνιση της μύτης δεν προκαλεί καμιά έκπληξη, αλλά γίνεται αποδεκτή σαν κάτι φυσικό, που μπορεί να συμβεί στον καθένα. Το στοιχείο αυτό, της μη-έκπληξης, το συναντούμε συνήθως στα μαγικά παραμύθια. Εκεί, ωστόσο, το υπερφυσικό τοποθετείται σε ένα μυθικό κόσμο, όπου τα πάντα επιτρέπονται και δεν προκαλούν ανησυχία, ενώ στο διήγημα του Γκόγκολ το υπερφυσικό συμβαίνει στην καθημερινή μας πραγματικότητα. Το κείμενο υποβάλλει αρχικά μια αλληγορική ερμηνεία του αλλόκοτου συμβάντος της μύτης, σχετικά με το γεγονός ότι ένας καθωσπρέπει άνθρωπος δεν μπορεί να μην έχει μύτη. Η αλληγορία όμως αυτή δεν ολοκληρώνεται. Η σημασία του συμβάντος της αποκόλλησης της μύτης, όπως υποστηρίζει και ο αφηγητής στο τέλος του διηγήματος είναι ουσιαστικά η μη-σημασία του.
Η "Μύτη" αναγγέλλει ουσιαστικά τη λογοτεχνία του υπερφυσικού του 20ου αιώνα, που συγκροτείται με βάση μια ιδιαίτερη λειτουργία του παραλόγου, τελείως διαφορετική από τις παραδοσιακές φανταστικές αφηγήσεις. Στο διήγημα του Κλάιστ το παράλογο, η εμφάνιση του φαντάσματος, παρεμβαίνει σε έναν ισορροπημένο, κανονικό κόσμο και δημιουργεί μια εφιαλτική ατμόσφαιρα καθώς ανατρέπει τους νόμους της ανθρώπινης λογικής. Αντίθετα, στο διήγημα του Γκόγκολ ο πραγματικός κόσμος παρουσιάζεται το ίδιο αλλόκοτος όσο και το υπερφυσικό συμβάν, το οποίο δεν προκαλεί καμιά έκπληξη για το λόγο ότι εμφανίζεται να αποτελεί μέρος της παράλογης πραγματικότητας του κόσμου.
«Χάριν αξιοπρεπείας ο Ιβάν Γιακόβλεβιτς έβαλε μια ρόμπα πάνω από την πουκαμίσα του, κάθισε στο τραπέζι, έβαλε λίγο αλάτι, καθάρισε δυο κρεμμύδια, πήρε ένα μαχαίρι και με εξαιρετικά σοβαρό ύφος άρχισε να κόβει το καρβέλι. Κόβοντάς το στη μέση κοίταξε μέσα και προς μεγάλη του έκπληξη είδε κάτι άσπρο. Το έβγαλε προσεκτικά με το μαχαίρι του και το πάτησε με το δάκτυλό του. "Είναι σκληρό..." σκέφτηκε, "τι στο καλό μπορεί να είναι;"
Το πίεσε με τα δάκτυλά του και το έβγαλε -μια μύτη!... Στη θέα της τα χέρια του κρεμάστηκαν, ύστερα έτριψε τα μάτια του και ξανακοίταξε το αντικείμενο: ναι, μια μύτη, δεν υπήρχε καμιά αμφιβολία, και μάλιστα του φαινόταν σαν να την ήξερε. Μια έκφραση φρίκης απλώθηκε στο πρόσωπο του Ιβάν Γιακόβλεβιτς. Όμως αυτή η φρίκη δεν ήταν τίποτα σε σύγκριση με την αγανάκτηση που κατέλαβε την κυρία σύζυγό του.
"Από πού έκοψες αυτή τη μύτη, χασάπη;" έσκουξε, κιτρινίζοντας από την οργή της. "Ρεμπεσκέ! Μπεκρούλιακα! Εγώ η ίδια θα το αναφέρω στην αστυνομία. Εγκληματία με δίπλωμα! Κιόλας τρεις άνθρωποι μού 'χουν πει ότι τους τράβηξες τόσο δυνατά τις μύτες ενώ τους ξύριζες, ώστε είναι θαύμα που αυτές είναι ακόμα στη θέση τους."»
Πρώτη εκπομπή: 26 Δεκεμβρίου 1991
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ Μάνος Βενιέρης,
ΜΟΥΣΙΚΗ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ Δανάη Ευαγγελίου,
ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Μάνος Βενιέρης,
Παίζουν οι ηθοποιοί: Γιώργος Χριστόπουλος, Γιώργος Μούτσιος, Γιώργος Παληός, Αγγελος Γεωργιάδης, Ελένη Κριτή, Κώστας Μανιατάκης, Μάνθος Ράπτης, Μαρία Μπονίκου, Γιώργος Σαλτόγλου, Αντώνης Τρικαμινός
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου